بندرعباس

شهرستان بندرعباس در شمال تنگه هرمز قرار دارد. وسعت آن ٢٧٣١۶ کيلومتر مربع است. اين شهرستان از سمت شمال به شهرستان حاجی آباد و از سمت شرق به شهرستان های ميناب و رودان، از غرب به شهرستانهای بندرخمير و بندر لنگه، و از جنوب به خليج فارس و جزيره قشم محدود می باشد. شهر بندر عباس مرکز شهرستان بندر عباس است. وسعت اين شهر که در ساحل خليج فارس واقع شده است حدود ۴۵ کيلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دريا ١٠ متر می باشد.  نزديک ترين شهر به بندرعباس شهر قشم (مرکز جزيره قشم) با حدود ٢٨ کيلومتر می باشد. فاصله بندرعباس تا تهران ١٣٣٣ کيلومتر می باشد. جمعيت شهرستان بندرعباس طبق سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال ١٣90 ، برابر با 588288 نفر بوده است.

پس از رخداد رنسانس و به ويژه انقلاب صنعتی که نتيجه تبعی آن رشد کشورهای اروپايی و گسترش استعمار و تجاوزگری در جهان بود؛ اقيانوس هند، خليج فارس و بنادر و جزاير واقع در آن مورد هجوم غرب قرار گرفت. در سال هزار و پانصد و چهارده، پرتغالی ها دهكده ای کوچك در بندر عباس به نام سورو(جرون سابق) را برای پياده شدن و بارگيری اجناس از خشكی خود انتخاب آردند و آنجا را به اشغال خود در آورند. به دليل خرچنگ زيادی که در ساحل اين بندر وجود داشت ،  نام آن را بندر کاماراو یا کامبارائو یعنی بندر خرچنگ گذاشتند. نام متداول بعدی یعنی  « گامبرون « يا « گمبرون « به احتمال زیاد از لغت پرتغالی گامارائو اقتباس شده است. در سال 1622 میلادی شاه عباس صفوی توانست با کمک انگلیسی ها دست پرتغالی ها را از این بندر کوتاه کند. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندرعباس تغییر نام داد.

 

تا قبل از سال ١٦٥٠ ميلادی ( ١٠٧٠ ه.ق) بندرعباس حصار نداشت؛ ولی از اين زمان دور شهر را محصور آردند و بر امنيت آن افزوده شد.  انگليسی ها و هلندی ها در بندرعباس تجارتخانه ، و درکنار دريا عمارت زيبايی بنا کردند. در اين بندر لنگرگاه مناسبی وجود داشت؛ لذا اکثر کشتی های بزرگی که از هند برای ايران و عثمانی و ساير نقاط کالا حمل می کردند، در اين بندر لنگر می انداختند.  هلندی ها در سال هزار و صد و ده هجری قمری (هزار و ششصد و نود و هشت ميلادی) با کسب اجازه از دولت ايران، شهر تازه ای با بافت و معماری ويژه، در وسط شهر بندرعباس بنا نمودند .(عمارت کلاه فرنگی در همين ايام بنا شده است).  بافت و شكل ظاهری شهر جديد تا سال ١١٣۵  هجری قمری دوام يافت . در نيمه نخست قرن هفدهم، نمايندگان کمپانی هند شرقی سعی کردند بندرعباس را به پايگاه اصلی خود در خليج فارس تبديل کنند؛ به همين لحاظ، مرکز کمپانی هند شرقی در بندرعباس مستقر گرديد.  ناوهای نظامی کمپانی هند شرقی نيز در آب های نزديك بندرعباس پهلو گرفتند. اين شرکت در سال هزار و هفتصد و پنجاه و نه به علت متشنج شدن اوضاع و بمباران تأسيسات تجاری انگليسی ها در بندرعباس، مرکز تجارت خود را از اين بندر به بندر بصره منتقل نمود. اين امر بيش از پيش، شرايط انحطاط بندرعباس را فراهم کرد. بعد از ظهور نادرشاه، بندر بوشهر مقر  ناوگان ايران شد و بندرعباس و توابع آن طبق قرارداد، به سلطان مسقط به اجاره واگذار شد. درپی شورش سال ١٨۶٨ ميلادی در مسقط، اين امتياز لغو شد و شهر بندرعباس و توابع آن دوباره به تصرف کامل دولت ايران درآمد. پس از پيروزی نهضت مشروطيت و تصويب قانون ايالات و ولايات، بندرعباس و توابع آن جزء محدوده ايالت فارس قرار گرفت و سپس در محدوده اختيارات حاکم کرمان درآمد. در تقسيمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان است . اين شهر يكی از مهمترين مراکز استراتژيكی و تجاری ايران در جوار خليج فارس و دريای عمان است.  بارانداز شهيد رجايی، اسكله عظيمی است که  بخش وسيعی از مبادله کالاهای تجاری بين ايران و ديگر کشورها از طريق آن صورت می گيرد. بندرعباس از طريق راههای دريايی، راه آهن، جاده های ترانزيتی درجه يك و از طريق هوا به کليه مناطق داخلی و ديگر کشورهای جهان مرتبط است.

 اقلیم بندرعباس

براساس مطالعات ژئومورفولوژيكي كه در ناحيه بندرعباس انجام شده ، اين منطقه به 6 واحد شامل ،نواحي سر دشت ،ناهمواري هاي گسسته ،تپه هاي ماسه اي ،دشتهاي مرتفع و دشتهاي پست ومردابهاي ساحلي تقسيم ميگردد .اين عارضه ها از دامنه كوههاي زاگرس تا سواحل خليج فارس و درياي عمان ادامه دارند كه هر چه به طرف سواحل و نواحي جنوب شرقي كشيده مي شوند از ارتفاع آنها كم مي شود.

 آب و هوا

  دما

شهر بندرعباس داراي هوايي بسيار گرم بوده و از ويژگيهاي اقليم بحري برخوردار ميباشد. اين شهر داراي تابستان گرم و طولاني (حدود 9 ماه) و زمستانهاي كوتاه و معتدل ميباشد. دو فصل بهار و پاييز در اين شهر بسيار زودگذر و نامحسوس است..

بررسي درجه حرارت در يك دوره آماري 40 ساله نشان ميدهد كه متوسط حداكثر دماي سالانه شهر بندر عباس 1/32 درجه سانتيگراد و متوسط حداقل دماي سالانه آن 8/21 درجه سانتيگراد ميباشد. آمارهاي مذكور دلالت بر گرماي شديد هوا در اين شهر دارد. همچنين متوسط حداكثر دماي ماهانه در اين دوره 4/38 سانتيگراد گزارش شده كه مربوط به خردادماه ميباشد و متوسط حداقل دماي ماهانه در دي ماه به 3/12 درجه سانتيگراد بوده است. متوسط روزانه دماي شهر نيز در اين دوره 40 ساله فوق از حداقل 94/17 درجه سانتيگراد در دي ماه تا حداكثر 3/34 در نوسان بوده است.

  وضعيت توپوگرافي

به جز در بخش محدودي از ناحيه شمال و به خصوص منطقه شمال شرقي كه برخوردار از ناهمواري ميباشد، در بقيه سطح شهر كه به موازات دريا گسترش يافته است از سطح همواري برخوردار است. بخش قابل توجهي از شهر كه به طور عمده شامل محله  سورو در جنوب غربي شهر قرار گرفته به انضمام محدوده قابل توجهي از جنوب بلوار امام خميني در حد فاصل اراضي شيلات و گور سوزان و همچنين بخش جنوبي محل نخل ناخدا و محدوده هايي كه پارك دولت و ملت در آن قرار دارند از ارتفاعي بين 6 /0 متر تا حداكثر 5 متر نسبت به سطح آبهاي آزاد برخوردار ميباشد.

شيب عمومي شهر به طور كلي از شمال به جنوب ميباشد. به طور كلي در بيش از 90 درصد شهر شيب كمتر از 15 درصد ميباشد كه امكان ساخت و ساز در آن به راحتي ميسر بوده. به طوري كه در بخشهايي از غرب و شمال محله سورو شرق محله نخل ناخدا و جنوب آن و همچنين در محدوده اي از اراضي شمال و جنوب محور امام خميني در حد فاصل خور شيلات تا خور گورسوزان شيب شهر كمتر از 5% میباشد.

  پوشش گياهي

براي برنامه ريزي شهر و یا هر اقدام توسعه کالبدی دیگری ميبايست پوشش گياهي و فضاي سبز آن نيز مورد مطالعه قرار گيرد. شهر بندر عباس با توجه به آب و هواي گرم و ويژگيهاي اقليم بحري، نوع خاك، عمق آب زيرزميني و پاشش نمك توسط آب دريا و شوري خاك داراي پوشش گياهي منحصر به فرد ميباشد كه شامل موارد زير ميباشند:

درختان جنگلي منطقه: شامل گونه هاي كهور، سومر، بادام، انواع گز، گز شاهي، گبر كرت، كنار، حرا، موريا كراك، ارس، بنه و پده، درختچه هاي جنگلي: شامل كهورك، خرك، گون، بيدار، تج، چوج و ..

انواع درختان و درختچه هاي باغي مانند: خرما، انبه، نارنگي، كنار، پرتغال، ليموترش، موز، گادوم، توت، شاهتوت، تمبر هندي، انواع درختان زينتي شامل: نخل زينتي، گل كاغذي، گل ابريشم، چريش، خالي چيني، انواع گلها شامل: نيلوفر، ياس رازقي، محبوبه شب، ياس مريم، چمن سوسن و...

  بررسي ويژگي‌ها و ميزان رشد جمعيت شهر

ميزان افزايش جمعيت در هر شهر تابع عوامل، جمعيتي، اجتماعي و اقتصادي گوناگوني ميباشد كه برآيند ميزان تأثيرگذاري كليه آنها در قالب مفهوم رشد واقعي جمعيت شهر متجلي ميشود. لذا جهت تخمين ميزان تحولات جمعيت شهر لازم است كه ميزان اهميت نسبي هريك از اين عوامل در افزايش جمعيت شهر مشخص شود و در برآورد اندازه رشد واقعي جمعيت شهر بندرعباس لازم است تا نتايج سرشماريهاي عمومي نفوس بررسي و تعديل گردد. براساس سرشماري سال 1335 جمعيت بندرعباس معادل 17710 نفر بوده است و در سال 1345 جمعيت این شهر به 34627 نفر افزايش يافته است، كه اين تعداد در سال 1355 به 87981 نفر ،1365 به 174950 و در سال 1375 معادل 273578 نفر بوده است يعني به طور تقريب نرخ رشدجمعیتی شهر در خلال سالهای 1335-1385 که جمعیت شهر به 379301 رسیده است معادل 3/6 درصد بوده است.كه اگر اين ارقام را با رشد متوسط جمعيت شهرنشين كشور مقايسه كنيم افزايش رشد جمعيت شهر بندرعباس را با شتاب بيشتري ملاحظه خواهيم كرد. مهمترين عامل افزايش جمعيت شهر را از يك جهت افزايش تعداد مهاجران و از طرف ديگر توسعه پايگاههاي نظامي و فعاليتهاي بندري و توسعه شيلات و نظاير آن بوده كه خود باعث افزايش تعداد خانوارهاي دسته جمعي و جمعيت آنها گرديده است.

مطابق پيش بيني طرح راهبردی-ساختاری شهر بندرعباس(مهندسین مشاور شارمند،1385) ظرفیت جمعیت‌پذیری شهر بندرعباس در افق 1400 طرح به 1067000 نفر خواهد رسید واین در حالیست که مطابق راهبردهای طرح جامع ناحیه بندر عباس در این افق جمعیت شهر600هزار نفر تعیین گردیده است.